معنای بحران :

عدم تطابق بین منابع و امور جاری است که ممکن است به علت حوادث طبیعی اجتناب ناپـذیر و یـا حـوادث ساخته دست بشر و قابل اجتناب بوجود آید.

تعریف مدیریت بحران :

به مجموعه فرآیندها ، برنامه ریزی ها و اقدامات حوزه های مشترک  اتلاق میگردد که با تحلیل بحران ها به صورت یکپارچه ، جامع و هماهنگ و با استفاده از امکانات موجود از بروز بحرانهای مجدد  پیشگیری نمایند و یا در صورت وقوع با  ایجاد آمادگی لازم , مقابله , امداد رسانی سریع و بهبود اوضاع تا رسیدن به وضعیت عادی و باز سازی تلاش کند.

تعریف مدیریت سلامت در بلایا و بحرانها :

مدیریت سلامت در حوادث و بلایا دانش بین رشته ای از علوم سلامت است که به تبیین مراحل چهارگانه کاهش آسیب، آمادگی، پاسخ و بازیابی در بلایا و فوریت ها ( اعم از طبیعی، انسان ساخت و بیولوژیک)، با هدف حفظ و ارتقاء سلامت جسمی، روانی و اجتماعی، و مدیریت آن در سطوح مختلف می پردازد.

فرآیند نجات و امداد پزشکی بخش عمده مرحله پاسخ به بحرانها است که  جستجو , نجات , فوریتهای پزشکی , تریاژ و اولویت بندی انتقال مصدومین به نزدیکترین و اولین مرکز پزشکی همچنین شناسائی و تخلیه افراد درمعرض خطر می باشد .

نقش سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت در مدیریت بحران های صنعت نفت:

سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت بنا بر رسالت ذاتی خود ، علاوه بر داشتن آمادگی برای  مدیریت بحران ها در تمامی مناطق خود (تاب آوری بیمارستان ها و مراکز درمانی و بهداشتی در شرایط اضطراری) در سطح کشور   , تکیه گاهی بسیار مهم با قدمتی بالغ بر 100 سال برای صنعت عظیم نفت خواهدبود که در بحران های  صنعت نفت به عنوان تخصصی ترین گروه پاسخ  بخش سلامت در شرایط اضطراری حوزه صنایع نفت , گاز و پتروشیمی  در سطح کشور  آمادگی کامل جهت ارائه خدمات مراقبتی به مصدومین حوادث را دارد.

وظایف ستاد مدیریت بحران سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت :

1. برنامه ریزی برای پیشگیری و کاهش آسیب و ایجاد آمادگی برای مقابله با حادثه
2. جلب مشارکت ذینفعان  کلیدی جهت افزایش آمادگی
3. سازماندهی و ایجاد ساختار سازمانی ویژه مدیریت بحران
4. بکار گیری کلیه نیروهای سازمان در برنامه های آمادگی
5. رهبری اقدامات پیشگیرانه , کاهش اثرات , آمادگی , پاسخ و بازسازی
6. نظارت و کنترل بر فعالیتهای مدیریت بحران
   

اهمیت داشتن ساختار مشترک سامانه فرماندهی در مدیریت بحران :

استقرار ساختار استاندارد سیستم فرماندهی حادثه در بحرانها باعث تسهیل ارتباطات بین سازمانی خواهد شد. و این سیستم فرماندهی حادثه , از یک سو موجب اطمینان در بکارگیری موثر منابع انسانی و سوی دیگر باعث کاهش اختلال در سیاستگذاری ها و عملیات سازمانهای مسئول خواهد شد.

زبان مشترک و تعایف استاندارد باعث ایجاد هماهنگی بیشتر در زمان بحران در سازمانهای مختلف خواهدشد و امکان ایجاد فرماندهی واحد جهت استفاده صحیح ار کلیه منابع تخصیص یافته میسرمی گردد. همچنین ضروریت کلیه برنامه های عملیاتی به صورت مکتوب به سازمانهای مسئول اعلام و جهت تامین منابع , هماهنگی لازم مکاتبات صورت گرفته باشد و با توجه به اینکه پیچیدگی در بحرانها بیش از شرایط عادی است هر مدیر بحران حداکتر بین 3 تا 7 نفر را در حوزه خود کنترل خواهد کرد که به شرح زیر خلاصه میگردد :

·   بخش فرماندهی

1.          بخش عملیاتی
2.           بخش پشتیبانی
3.           بخش برنامه ریزی
4.           بخش مالی
5.          بخش اطلاع رسانی
6.         بخش ارتباطات و هماهنگی
7.          بخش ایمنی

·        

شرایط موفقیت مدیریت بحران :

·         استفاده داوطلبانه از گروهای مردمی و مشارکت اعضاء بسیج ادارات در کلیه امور چرخه مدیریت بحران

·         شناخت دقیق از وضعیت و نیاز های سلامت جمعیت تحت پوشش

·         استقرار مدیریت غیر متمرکز در سطح کشور

·       استفاده از روشهای جدید و ابتکاری در خدمات پزشکی و چرخه مدیریت بحران (پیشگیرانه , کاهش اثرات , آمادگی , پاسخ و بازسازی)

·         اجرای اقدامات پیشگیرانه مدیریت بحران جزء اولویت کاری قرار گیرد

·         استقرار ساختار ساده  و اجرایی و حضور نیروی ستادی محدود

·         استفاده از دانش روز و  آگاهی کامل مدیران از فرآیندها و وظایف خود و حضور فعال در تمرین, مانور

 انواع خطرات در حوادث احتمالی :

·         طبیعی مانند سیل , زلزله و رانش زمین ...

·         تکنولوژی در صنایع نفت , گاز و پتروشیمی

·         انسان ساخت و تروریستی

·         سیاسی و اجتماعی

·         تهدیدهای برون مرزی

مفاهیم  فرآیند چرخه مدیریت بحران در حوزه سلامت :

مدیریت سلامت در بحرانها و بلایا در چهار مرحله قابل دسته بندی است پیشگیرانه , کاهش اثرات , آمادگی , پاسخ و بازسازی  که در شرایط و خطرات مختلف برنامه ریزی  و اجرا می شود :

اقدامات پیشگیرانه :

مدیریت ریسک خطرات سلامت

ایجاد شبکه اطلاع رسانی

نظارت مستمر بر فعالیتهای پرخطر

آموزش همگانی در کارکنان حوزه سلامت و جمعیت تحت پوشش

بررسی  حوادث گذشته و ارائه درس آموخته های حوادث قبلی به مدیران

تهیه نقشه خطرات و استقرار سیستمGIS  جهت مدیریت منابع

تدوین مقررات ایمنی و نظارت برعملکرد مناطق

اقدامات کاهش آسیب و اثرات ناشی از حادثه:

اطلاع رسانی به موقع به جمعیت در معرض خطر

واکسیناسیون افراد در معرض خطر

مقاوم سازی ساختمانهای بیمارستانی و مراکز بهداشتی و درمانی

بیمه حوادث در ساختمانها و اماکن

ثبت بیمارهای واگیر و نوپدید (نظام سندرمیک)

پایش اجرایی مقررات و اصول ایمنی و طراحی اقدامات بهبود و اصلاحی

آموزش به جمعیت تحت پوشش جهت کاهش آسیب

اقدامات جهت ایجاد آمادگی :

برنامه ریزی و تهیه طرح مقابله با شرایط اضطراری و بحرانها

اجرای درست برنامه های وطرح هاپیش بینی تامین منابع مورد نیاز در شرایط اضطرای

ایجاد سیستم هشدار سریع

ایجاد سیستم های ارتباطی

انقاد تفاهم نامه همکاری با دو جانبه با سازمانهای همکار در حوادث

ایجاد و تقویت مراکز امدادی جهت دسترسسی بیشتر در مناطق

مدیریت مستندات و فهرست منابع مورد نیاز

آمادگی در نیروی انسانی مسئولین و جمعیت تحت پوشش

اقدامات مقابله در زمان حادثه :

اعلام خبر به مسئولین و ذینفعان و سامانه های فرماندهی

اجرای طرح ها و برنامه واکنش در شرایط اضطراری

اعزام تیم های واکنش در شرایط اضطراری

برآورد و تعیین خسارت و میزان منابع مورد نیاز به صورت مستمر

مداخلات فوریتهای پزشکی و امداد نجات و تریاژ وتخلیه پزشکی مصدومین

برقراری نظم و امنیت و ثبت اقدامات

اقدامات بازسازی پس از حادثه:

پاکسازی آلودگی های شیمیایی و میکروبی

مهندسی مجدد فرآیندهای جهت کنترل و پیشگیری از بروز حوادث مشابه

بازسازی  سریع و یا راه اندازی مراکز فوریتهای پزشکی جهت تداوم خدمات بهداشتی و درمانی

تحلیل حوادث و ارزیابی ریشه ای حادثه و تهیه گزارش